امروزه، «تأمین امنیت غذایی» اهمیت زیادی دارد و به یکی از ابزارهای نوین قدرت در عرصه بین‌المللی تبدیل شده است؛ امنیت غذایی به معنای تضمین دسترسی مردم به غذای سالم و کافی است. رسیدن به این ابزار نوین قدرت، از دریچه تولید داخلی محصولات غذایی راهبُردی می‌گذرد.

 شکر، یکی از این محصولات راهبُردی است که نقش مهمی در امنیت غذایی کشورها دارد و به‌عنوان یکی از مواد غذایی اساسی، در بسیاری از صنایع غذایی و حتی دارویی استفاده می‌شود؛ بنابراین تولید شکر به میزان کافی و باکیفیت بالا اهمیت زیادی در تأمین امنیت غذایی ایفا می‌کند.

 شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی با هشت طرح نیشکری در این راستا در حرکت است. این شرکت با بهره‌گیری از نیروهای متخصّص، همگام با فناوری‌های نوین، تلاش می‌کند شکری باکیفیت و مطابق با استانداردهای جهانی تولید کند. در حال حاضر فعالیت این شرکت به‌گونه‌ای بوده که نه‌تنها توانسته بیش از 40 درصد شکر موردنیاز کشور را تأمین کند؛ بلکه در تولید سایر محصولات نیشکری نیز رکورددار باشد.

 همچنین، توسعه نیشکر به دنبال بهبود فرایندهای تولیدی و افزایش بهره‌وری است تا تولید شکر پایدار به‌صورت پایدار و اقتصادی انجام شود؛ در این مصاحبه با دکتر ناصری مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، به بررسی بیشتر فعالیت‌های این صنعت در راستای تأمین امنیت غذایی کشور پرداخته شده است؛ همچنین، بررسی راهبُردها و برنامه‌های شرکت در جهت افزایش بهره‌وری و بهبود فرایندهای تولیدی، از دیگر محورهای این گفت‌وگو است.

 آشنایی با زوایای این مصاحبه، به ما امکان می‌دهد تا نگاهی نزدیک‌تر به نقش شرکت توسعه نیشکر در تأمین امنیت غذایی کشور بیندازیم و به جایگاه این شرکت هم در اشتغال و هم تولید پی ببریم.

راهبُرد صنعت نیشکر برای تأمین امنیت غذایی کشور در تولید شکر چیست و برای تحقّق این امر، تاکنون چه اقداماتی انجام شده یا در حال انجام است؟

 تولید پایدار برای تحقّق امنیت غذایی کشور، از راهبُردهای اصلی شرکت توسعه نیشکر است؛ برای تحقّق این راهبرد، هم در حوزه فناوری‌های نوین و هم در زمینه استفاده از نیروهای متخصّص، گام‌های خوبی برداشته شده و پیوندی بین دانش و صنعت نیشکر برقرار شده که به پایداری و رشد تولید منجر شده است. در واقع، تولیدِ دانش‌بنیان، متّکی به دانش و خلاقیت، چراغ راه صنعت نیشکر است و بر همین مبنا، این شرکت، برای توسعه کمّی و کیفی محصولات متنوع‌اش، از توان نخبگان و پژوهشگران بهره می‌برد.

 با توجه‌به این تلاش‌ها و راهبردهای اصلی شرکت توسعه نیشکر، می‌توان گفت که این شرکت در تحقّق امنیت غذایی کشور در تولید شکر و سایر محصولات نیشکری نقش مهمی ایفا می‌کند.

در سایه راهبرد دانش‌بنیان صنعت نیشکر که به آن اشاره کردید، چه نوآوری‌هایی برای پایداری و تحقق رشد تولید صورت‌گرفته است؟

 دستاوردهای زیادی در سایه همین پژوهش و تحقیق، چه در عرصه تولید و چه در عرصه نوآوری و ساخت قطعات صنعتی و ماشین‌آلات کشاورزی مرتبط با نیشکر، حاصل شده و در سال مزیّن به «رشد تولید»، این روند شتاب بیشتری به خود گرفته است؛ طراحی و ساخت دستگاهی به نام «کارنده نیشکر» در سال جاری، یکی از این دستاوردها جهت افزایش بهره‌وری است که پس از پشت سر گذاشتن مراحل اولیه آزمایشی، حرکت صنعت نیشکر را به سمت کشت کاملاً مکانیزه تسهیل خواهد کرد.

 این دستگاه، تنها یک نمونه از صدها دستاورد دانش‌بنیان این صنعت است. اجرای طرح آبیاری قطره‌ای زیرسطحی، طرح افزایش تولید الکل طبی، ساخت قطعات صنعتی کارخانه تولید شکر، طراحی دستگاه هشداردهنده ورود ذرات آلاینده به ماشین‌آلات کشاورزی، ساخت کولتیواتور قالبی، طرح پژوهشی تولید شکر دارویی «کروی»، تولید بِرند جدیدی از خوراک دام، طراحی سامانه پایش «مکان‌مند» مزارع نیشکر، کنترل بیولوژیک آفات و… از دیگر طرح‌های است که بهره‌وری در صنعت نیشکر را افزایش داده است.

 در سخنان خود به اجرای طرح آبیاری قطره‌ای زیرسطحی اشاره کردید. این طرح چه تأثیری در بهره‌وری مصرف آب در مزارع نیشکر دارد؟

 طرح آبیاری قطره‌ای زیرسطحی از سال گذشته به‌صورت آزمایشی در کشت و صنعت‌های نیشکری اجرایی شده است؛ صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از هدررفت آن، افزایش میزان تولید و کیفیت محصول، کاهش رویش علف‌های هرز، کاهش هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری، صرفه‌جویی در مصرف کود، عدم فرسایش خاک، سهولت در کشت، داشت و برداشت، حرکت آسان ماشین‌آلات در مزارع و رشد بهتر گیاه نیشکر از مزایای اینت شیوه نوین آبیاری است. این طرح قرار است پس از پشت سر گذاشتن آزمایش‌های اولیه در سطح وسیعی از کشت و صنعت‌های نیشکری به کار گرفته شود.

 شما به طرح‌هایی برای افزایش بهره‌وری آب اشاره کردید. در زمینه آبیاری مزارع، یکی از انتقادهایی که مطرح می‌شود این است که میزان مصرف آب در مزارع زیاد است. پاسخ‌تان به این انتقاد چیست؟

 در پاسخ به این سؤال چند نکته را باید مدّنظر داشت؛ نکته اول اینکه، طراحی واحدهای نیشکری بر پایه مطالعات علمی صورت‌گرفته و این شرکت با استفاده از روش‌های آبیاری نوین توانسته تلفات آب را به حداقل میزان برساند و راندمان آبیاری را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

 نکته دیگر آنکه، در حال حاضر، از شیوه آبیاری «هیدروفلوم» در مزارع نیشکر استفاده می‌شود. این شیوه، یکی از پیشرفته‌ترین روش آبیاری کم‌فشار است که موجب افزایش بهره‌وری آب در صنعت نیشکر شده است. در حال حاضر، راندمان آبیاری در این صنعت ۲۰ درصد بالاتر از میانگین راندمان آبیاری سطح کشور است و در عین حال، طرح‌های تحقیقاتی متعددی نیز به‌منظور افزایش بهره‌وری آب در حال انجام است.

 بنابراین، نباید به آمار و رقم‌هایی که در برخی محافل غیرعلمی در زمینه میزان مصرف آب مطرح می‌شود توجه کرد. مجموع آب مصرفی طرح‌های نیشکر را 7/2 میلیارد مترمکعب است که از این میزان، 8،1 میلیارد مترمکعب آب به اراضی هفت‌گانه توسعه نیشکر و 900 میلیون مترمکعب به واحدهای نیشکری هفت‌تپه، کارون و میان آب تخصیص داده می‌شود.

 نکته آخر اینکه، حدود ۴۰ درصد آب مصرفی صنعت نیشکر از طریق زهکش‌های زیرزمینی مجدداً به چرخه اکولوژیکی بازمی‌گردد که به دلیل شیرین شدن اراضی و روش مبارزه بیولوژیک، امکان استفاده مطلوب از زهاب و پروسه بازچرخانی مصرف آب فراهم شده است.

 برای ایجاد ارزش‌افزوده در صنعت نیشکر چه طرح‌هایی در دست اقدام است؟

 تکمیل زنجیره تولید و ایجاد ارزش‌افزوده اقدامی مهم برای تحقق شعار سال است؛ این شرکت با سرمایه‌گذاری‌های مؤثر در صنایع جانبی و راه‌اندازی صنایع پایین‌دستی همچون کارخانه تولید کاغذ، اسانس، کود فسفاته، تغلیظ ویناس و… قدم‌های مهمی در تنوع‌بخشی به محصولات نیشکری برداشته و به موفقیت‌های ارزشمندی در رشد تولید دست‌یافته است. در واقع، اقتصاد مقاومتی مدّنظر مقام معظم رهبری، با بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌ها مسیر می‌شود، بنابراین برای رسیدن به این هدف از همه ظرفیت‌های صنعت نیشکر چه در حوزه صنایع پایین‌دستی و چه در تنوّع‌بخشی به محصولات استفاده می‌شود.

 در حال حاضر، چه محصولاتی در صنعت نیشکر تولید می‌شود و برنامه‌هایتان برای تولید محصولات جدید چیست؟

شکر سفید با ظرفیت ۷۰۰ هزار تن، شکر طعم‌دار، شکر ساشه، شکر پودری و شکر مایع با ظرفیت ۶۰ تن، شکر قهوه‌ای با ظرفیت ۷۵۰۰ تن، شکر دارویی با ظرفیت ۱۵ هزار تن، الکل طبی با ظرفیت ۳۳ میلیون لیتر، خمیرمایه با ظرفیت ۱۰ هزار تن، خوراک دام با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن، ام.دی.اف با ظرفیت تولید ۱۳۲ هزار مترمکعب و… از جمله محصولات تولیدی این شرکت است.

 در عین حال، کارخانه‌های ام.دی.اف کشت و صنعت امیرکبیر، کارخانه تولید کود «فسفاته» و «نیتراته»، کارخانه تولید «اسانس» اکالیپتوس در حال ساحت است که با بهره‌برداری از آن‌ها، ضمن تولید محصولات جدید، ظرفیتی برای اشتغال جوانان بومی ایجاد خواهد شد. همچنین برای توسعه طرح‌های غیرنیشکری نظیر پرورش ماهی به‌صورت متراکم، تاکستان و مرکبات هفت‌تپه، دامپروری و… برنامه‌ریزی شده است.

 پیش‌بینی شما از برداشت نیشکر و تولید شکر در سال زراعی جاری چه میزان است؟

 با توجه به شرایط منابع آبی، امسال یکی از سال‌های خوب صنعت نیشکر است و نی‌ها از رشد خوبی برخورداند؛ با این وضعیت، پیش‌بینی می‌شود حدود 6 میلیون و 300 هزار تن نیشکر برداشت شود که بیش از 650 هزار تن شکر از این میزان تولید خواهد شد. خانواده نیشکر سرباز مقام معظم رهبری هستند و گوش به فرمایشات ایشان دارند؛ مطمئناً در سالی که به شعار مهار تورم و رشد تولید مزّین شده، در این مسیر گام برخواهیم داشت و قول می‌دهیم که بتوانیم به شعار سال تحقّق بخشیم.

 به‌عنوان آخرین سوال، هفت‌تپه پس از خروج از دست بخش خصوصی توانست به آرامشی برسد؛ در حال حاضر، ضمن تشریح آخرین وضعیت این واحد نیشکری، در مورد واگذاری کامل این شرکت به هفت طرح هم توضیحاتی دهید.

 شرکت هفت‌تپه از زمان تصمیم انقلابی سران قوا و تلاش‌های کارکنان این واحد نیشکری در مسیر رشد و بالندگی قرار گرفته است؛ در سال گذشته برای اولین‌بار در تاریخ ۶۰ ساله هفت‌تپه، بیش از پنج هزار هکتار نیشکر کشت شد و باهمت کارکنان، توانستیم سطح زیر کشت را به ۱۲ هزار هکتار برسانیم. در آبان‌ماه امسال، برداشت نیشکر به بیش از ۹۰۰ هزار تُن خواهد رسید که نویدبخش رسیدن به ظرفیت اسمی تولید شکر در این واحد نیشکری است.

 برای واگذاری قطعی مالکیّت هفت‌تپه نشست‌های مختلفی با وزیر امور اقتصادی و دارایی و سایر مسئولین ارشد کشوری انجام شده و با توجه به مصوبه مهرماه سال ۱۴۰۰ سران قوا، به‌زودی مالکیت هفت‌تپه به شرکت توسعه نیشکر واگذار خواهد شد. با واگذاری قطعی مالکیّت، طرح‌های مختلفی برای توسعه صنایع پایین‌دستی اجرایی می‌شود و مسیر شکوفایی این صنعت بیش از پیش هموار می‌شود.