حاصل پژوهش‌های مؤسسه‌ای در 30 کیلومتری اهواز در مبارزه بیولوژیک با آفات و کشت واریته‌های جدید نیشکر، موجب شده تا مصرف سموم کشاورزی در این کشتِ شیرین، به صفر برسد و یک محصول سالم و عاری از سموم تولید شود؛ مؤسسه تحقیقات و آموزش نیشکر با بهره‌گیری از صدها محقق و پژوهش‌گر، تلاش‌های مستمری برای بهره‌وری نیشکر در همه بخش‌ها انجام داده که تولید 50 میلیون قطعه زنبور «تلنموس» در سطح کشت و صنعت‌های نیشکری یکی از این دستاوردهاست؛ زنبورهایی با جثه ریز و میکروسکوپی، که کمک حال محیط‌زیست شده‌ و مهمترین آفت نیشکر را به حداقل رسانده است.  

در کنار کشت واریته‌های مقاوم با اقلیم خوزستان و مبارزه بیولوژیک با آفات، صدها طرح و فعالیت پژوهشی دیگر نیز در این مؤسسه در حال انجام است که برای آشنایی بیشتر با این فعالیت‌ها، گفت‌و‌گویی با شعبان زارعی معاون تحقیقات کشاورزی مؤسسه تحقیقات و آموزش نیشکر انجام شده است.

چه اقداماتی باعث شده که نیشکر به عنوان یک محصول عاری از سموم کشاورزی در سطح کشور شناخته شود؟ 

صنعت نیشکر به درجه‌ای از دانش در حوزه کشاورزی رسیده و توانسته تولید را در مسیر تحقیق و پژوهش افزایش دهد و در عین حال، با حذف سموم، محصول سالمی را عرضه کند؛ در مزارع نیشکر به هیچ عنوان سم‌پاشی علیه آفات نیشکر انجام نمی‌شود و به‌جای آن مبارزه بیولوژیک در دستور کار قرار گرفته است.

در مزارع نیشکر از چه روش‌هایی در مبارزه بیولوژیک استفاده می‌شود؟

در کشاورزی کنترل جمعیت آفات طبق اصول و روش‌های مختلف انجام می‌گیرد؛ یکی از این روش‌های بیولوژیک از طریق تولید زنبوری به نام «تلنموس»  در مزارع نیشکر انجام می‌شود. با اجرایی شدن طرح تولید و رهاسازی این زنبور میکروسکوپی، جمعیت آفت «سزامیا» در اکثر مزارع و کانون‌های آلودگی به شدت کاهش یافته و در اغلب موارد به پایین‌تر از سطح زیان اقتصادی رسیده است.

زنبورهای تلنموس با جستجو، تخم‌های آفت سزامیا در ساقه نیشکر را پیدا کرده و با تخم‌گذاری بر روی آن‌ها، تخم‌های سزامیا را از بین برده و از تولید آفت ساقه‌خوار جلوگیری می‌کند.

شما این زنبور را زنبوری محیط‌زیستی معرفی کردید؛تولید این زنبور چه تاثیری در صیانت از محیط‌زیست دارد و در صنعت نیشکر چه تعداد از این زنبورها تولید و رهاسازی می‌شود؟

تولید و رهاسازی زنبور تلنموس باعث شده که در صنعت نیشکر دیگر چیزی به نام سم‌پاشی وجود نداشته باشد؛ این مهمترین تاثیری است که در راستای صیانت از محیط‌زیست انجام می‌شود. با انجام این کار، در عین صیانت از محیط‌زیست شاهد تولید محصول باکیفیتی نیز هستیم.

برای تولید 50 میلیون قطعه تلنموس در کشت و صنعت‌ها و مؤسسه تحقیقات برنامه‌ریزی شده است که در حال حاضر 15 میلیون قطعه زنبور در مؤسسه تحقیقات و بیش از 21 قطعه زنبور در واحدهای نیشکری تولید می‌شود که در سال آینده به ظرفیت تولید 50 میلیون قطعه تلنموس دست خواهیم یافت. تولید این میزان، سبب می‌شود تعادلی بین آفات نیشکر و زنبور تلنموس به‌وجود آید و به‌نوعی خودکنترلی در مزارع نیشکر حکم‌فرما خواهد شد.

نکته دیگر آنکه، استفاده از سموم کشاورزی تاثیر چندانی در مبارزه با آفات نیشکر ندارد و با این روش بیولوژیکی که هم‌اکنون در مزارع نیشکر استفاده می‌شود توانسته‌ایم هم حامی محیط‌زیست باشیم و هم عملکرد نیشکر را ارتقا دهیم.  

برای مقابله با آفات نیشکر، از روش‌های دیگری نیز استفاده می‌شود؟

در مزارع نیشکر از روش‌های تلفیقی همچون «تله سبز»، «تله نوری» و روش‌هایی نظیر افزایش حاصلخیزی خاک برای مقابله با آفات بهره می‌بریم؛ هر چه خاک حاصلخیزتر باشد، مقاومت گیاه بیشتر می‌شود و درنتیجه، گیاه در برابر آفات آسیب کمتری می‌بیند. در این زمینه، طرح تولید کودهای زیستی نیز در دست تحقیق و بررسی است.

یکی از روش‌هایی که به آن اشاره کردید، افزایش حاصلخیزی با تولید کودهای زیستی است؛ در این زمینه تحقیقات و پژوهش‌ها در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

مؤسسه تحقیقات برای تولید کودهای زیستی طرحی پژوهشی در دست انجام دارد. بنای این کار «میکروارگانیسم»‌های مفید در خاک است که سبب بهبود عملکرد نیشکر می‌شود. این میکروارگانیسم‌ها از خاک منطقه استخراج می‌شود و هدف طرح پژوهشی، افزایش جمعیت آن است که منجر به جذب عناصر موجود در خاک از سوی گیاه نیشکر می‌شود؛ این کار، بر کمّیت و کیفیت نیشکر تاثیر زیادی دارد.  نتایج این پژوهش در مؤسسه تحقیقات نیشکر تاکنون مثبت بوده است.

کار بر روی واریته‌های سازگار با اقلیم خوزستان از دیگر پژوهش‌هایی است که شما در مؤسسه تحقیقات انجام داده‌اید. تاکنون نتایج این پژوهش‌ها موثر بوده است؟

کشاورزی منطبق با اقلیم خوزستان از دیگر پژوهش‌های مؤسسه آموزش و تحقیقات توسعه نیشکر است. این مؤسسه نگاه ویژه‌ای به ارقام نیشکر و اهمیت جایگزینی آن‌ها با توجه به شرایط آب و هوایی استان دارد که این امر به کشاورزی پایدار در خوزستان به عنوان قطب بزرگ کشاورزی کمک می‌کند.

در چند روز گذشته نیز دکتر ناصری مدیرعامل توسعه نیشکر بازدیدی از روند کشت رقم‌های «lR02-031» داشت که رقمی بومی است و در سطح چند هکتار به صورت آزمایشی کشت شده است. مطالعات تکمیلی و نتایج تحقیقاتی این رقم نیشکر که در کشت و صنعت فارابی و موسسه کشت شده تاکنون مطلوب بوده و در صورت گذراندن مراحل کامل تحقیقاتی، در 100 هکتار از اراضی واحدهای نیشکری کشت خواهد شد.   

این رقم‌های نیشکر چه ویژگی‌هایی دارد و چه تاثیری بر عملکرد تولید می‌گذارد؟

مقاومت در برابر آفات و بادزدگی، سازگاری با شرایط آب و هوایی خوزستان  و مقاومت در برابر شوری آب، سه ویژگی رقم‌های جدید نیشکر است؛ نتایج حاصل شده تاکنون مطلوب بوده است. عملکرد گیاه نیشکر در کیفیت و کمّیت برای ما اهمیت زیادی دارد و پژوهش‌ها و تحقیقات مؤسسه در این زمینه بر مبنای رسیدن به این هدف است.